Η αξία ενός μνημείου βρίσκεται στο πρωτότυπο

Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

Οδηγώντας για ώρες σε κάποιες έρημες εκτάσεις στις Η.Π.Α. ξεπροβάλλει μπροστά σου μια πολιτεία στην μέση του πουθενά! Και ενώ το όνομά της σου φαντάζει τελείως άγνωστο, βρίσκεσαι ξαφνικά να στέκεσαι δίπλα σε κάποια πυραμίδα Αιγυπτιακή, στην Ακρόπολη ή στον Πύργο του Άιφελ!

Φυσικά πρόκειται για απομιμήσεις και μάλιστα τις περισσότερες φορές κακές. Προκαλούν γέλιο σε όσους τα βλέπουν και οι περισσότεροι φωτογραφίζονται μπροστά τους γνωρίζοντας ότι πρόκειται περί αντιγράφου, χάριν αστεϊσμού και γέλιου και όχι μιας μοναδικής ανάμνησης ότι κάποτε επισκέφθηκαν ένα αυθεντικό μνημείο. Λέγεται ότι ο Πύργος του Άιφελ έχει πάνω από τριάντα αντίγραφα σε διάφορες πόλεις, σε όλο τον κόσμο! Αντίγραφα του συναντούμε στην Κίνα, στο Λας Βέγκας στις ΗΠΑ, στην Γουατεμάλα, στο Μεξικό, στην Ρωσία, ακόμα και στην χώρα μας υπάρχει ένα αντίγραφό του στα Φιλιατρά ύψους 18 μέτρων! Αλλά και αν ακόμα ο αυθεντικός πύργος του Άιφελ στο Παρίσι καταστρέφονταν και στην θέση του κατασκευάζονταν άλλος, αντίγραφο του πρώτου θα ήταν αυτός, κι ας ήταν ακριβώς στην θέση του προηγούμενου! Αυτή είναι και αξία των ιστορικών και πολιτιστικών  μνημείων. Η μοναδικότητά τους και η αξία που είχαν όταν κατασκευάστηκαν. Δυστυχώς ή ευτυχώς οι copy paste κατασκευές δεν θεωρούνται μνημεία, αλλά «φθηνά» αντίγραφα έστω κι αν κόστισαν πανάκριβα. Κι αυτό γιατί δεν έχουν την αξία του πρωτοτύπου. Μια απομίμηση ενός πίνακα του Πικάσσο, όσο καλή απομίμηση κι αν είναι, ακόμα κι αν θεωρητικά ξεπερνά το πρωτότυπο, συνεχίζει να θεωρείται αντίγραφο και πωλείται σε τιμή εξευτελιστική σε σχέση με το πρωτότυπο. Με αυτήν την εισαγωγή, θέλω να πω, ότι είμαι επιφυλακτικός σχετικά με την απόφαση για την εκ νέου κατασκευή του Παλαιού Δημαρχείου (Ρολόι) που κακώς φυσικά κατεδαφίστηκε επί επταετίας. Όμως το ένα λάθος δεν διορθώνεται με ένα μεγαλύτερο λάθος. Όταν το 1869 μπήκε ο θελέλιος λίθος για την κατασκευή του παλαιού ρολογιού, στην περιοχή κυριαρχούσε μια τεράστια έκταση, η Πλατεία Θεμιστοκλέους. Πίσω από αυτήν βρίσκονταν ο παλαιός ναός της Αγίας Τριάδας που ήταν ο μισός από τον σημερινό, στην θέση του σημερινού ημιτελούς πύργου (ουρανοξύστη) υπήρχε η αγορά, ενώ πίσω από τον Τινάνειο Κήπο δεν υπήρχε καν το Μέγαρο Σπυράκη. Έτσι η κατασκευή του παλαιού ρολογιού, υψώθηκε επιβλητική, κυριαρχούσε στον ορίζοντα και έγινε το κτήριο σύμβολο της πόλης του Πειραιά, γιατί διακρίνονταν και επιβάλλονταν με την παρουσία του στον χώρο του λιμένα. Αν βάλουμε το ίδιο κτήριο στην σημερινή περιοχή, θα «ασφυκτιά» από τον χώρο όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Πίσω κυριαρχεί με τον όγκο του ο νέος Ναός της Αγίας Τριάδος (ο οποίος θα ξαναχάσει την θέα προς το λιμάνι), αριστερά βρίσκεται το έκτρωμα του ουρανοξύστη, Πλατεία Θεμιστοκλέους φυσικά δεν υπάρχει, ενώ σε όλη την πόλη του Πειραιά έχουν ανεγερθεί χιλιάδες πολυκατοικίες και πολυόροφα κτήρια. Το αντίγραφο του Ρολογιού θα «δείχνει» καχεκτικό, ασθενές και φυσικά δεν θα εντυπωσιάζει κανέναν πλέον με τον όγκο του. Θα έλεγα ότι μάλλον θα στέκει παράτερο στο λιμάνι. Επίσης ένα άλλο σύμβολο της πόλης μας το Ρολόι του Σιλό (Σιταποθήκης) που είναι ορατό από πολύ μακριά θα χάσει τον λόγο ύπαρξής του. Το ρολόι του Σιλό, κάνει ήδη εντυπωσιακή την παρουσία του αφού στέκει σε ύψος 50 μέτρων, έχει διάμετρο πλάκας 6 μέτρων (άρα μαζί με αυτό το ύψος φθάνει τα 56 μέτρα), ζυγίζει 5 τόννους, οι ωροδείκτες του έχουν μήκος 2,60 μέτρα έκαστος ενώ οι λεπτοκείκτες του φθάνουν τα 3 μέτρα! Νομίζω ότι είναι άξιος αντικαταστάτης του παλαιού ρολογιού, ενώ το τραγούδι του (τα παιδιά του Πειραιά) συντροφεύει κάθε στιγμή της πόλης μας και ο ήχος του έγινε πλέον αναπόσπαστο κομμάτι στην καθημερινότητά μας.

Βεβαίως δεν παραβλέπουμε σε καμμία περίπτωση την συναισθηματική αξία που έχει για τους περισσότερους από εμας, να αντικρύσουμε ξανά το παλαιό σύμβολο της πόλης να στέκει στην ίδια θέση που κάποτε στέκονταν. Όμως θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω και να είμαστε επιφυλακτικοί. Ακόμα και το παλαιό ρολόι, δεν κατασκευάστηκε για Δημαρχείο αλλά για χρηματιστήριο σε έναν Πειραιά που άκμαζε οικονομικά και άλλαξε χρήση στην πορεία του χρόνου. Σήμερα σε έναν Πειραιά που οι δημότες του πληρώνουν τα υψηλότερα τέλη σε όλη την χώρα, σε μια Ελλάδα που αγωνίζεται να μην χρεοκοπήσει δεν νομίζω ότι η ανέγερσή του τίθεται ως θέμα πρώτης προτεραιότητας. Αν αγαπάμε τον Πειραιά, υπάρχουν τρόποι να το δείξουμε και μάλιστα πολλοί. Ας ξεκινήσουμε πρώτα να μάθουμε την ιστορία του, να τιμούμε τις μορφές που τίμησαν την πόλη μας όπως ο Ιάκωβος Δραγάτσης που φέτος συμπληρώνονται 160 χρόνια από τη γέννησή του και ουδείς ασχολήθηκε, ας προστατεύσουμε ότι έχει διασωθεί και στέκει περήφανο να μας θυμίζει το παρελθόν. Ας μην ψάχνουμε για νέα αλλά ας τιμήσουμε τα παλιά. Κι αν ακόμα σήμερα με κάποιο τρόπο ξαναφτιάχναμε τη Συνοικία Τσίλερ στην Καστέλλα, ο Πειραιάς δεν θα ξαναγίνονταν τόπος θερινών διακοπών όπως τον περιέγραψε η Πηνελόπη Δέλτα το 1879 στο διήγημά της «Τρελαντώνης».